3.3 Grammar
The grammar requirements for GCSE Polish are set out in two tiers: Foundation Tier and Higher Tier.
GCSE students will be expected to have acquired knowledge and understanding of Polish grammar during their course. In the exam they will be required to apply their knowledge and understanding, appropriate to the relevant tier of entry, drawing from the following lists. The examples in brackets are indicative, not exclusive. For structures marked (R), only receptive knowledge is required.
Students will be expected to develop and use their knowledge and understanding of this grammar progressively throughout their course.
Foundation Tier
Nouns
Candidates should know the masculine, feminine and neuter nouns as well as singular and plural. The following are just a few examples.
Nominative
Mianownik: Kto? Co?
masculine: gość/goście, urzędnik/urzędnicy, sklep/sklepy
masculine nouns ending in -a (eg poeta, mężczyzna, tata) which are declined in the singular like feminine nouns, and in the plural like animate forms.
feminine: lekcja/lekcje, matka/matki, żona/żony
neuter: mieszkanie/mieszkania, jajko/jajka, święto/święta
nouns ending in -um: muzeum/muzea
Use of the nominative case:
- to express the subject of a sentence e.g. to jest stół, chleb leży na talerzu, ładna pogoda
- clauses in which the present tense of the verb “to be” is understood: e.g. mój brat to inżynier, to wygodne krzesło, Fibak to sławny tenisista.
Genitive
Dopełniacz: Kogo? Czego?
masculine: gościa/gości, urzędnika/urzędników, sklepu/sklepów
feminine: lekcji/lekcji, matki/matek, żony/żon
neuter: mieszkania/mieszkań, jajka/jajek, dziecka/dzieci
Use of the genitive case:
- to express possession or lack of:
- mam gościa w domu, nie mam wrogów, nie zrobiłem lekcji, przyjaciel Janka, okno pokoju
- expressions of quantity:
- butelka mleka, filiżanka herbaty, kilo mięsa
- after numbers:
- dwóch braci, trzech kuzynów
- time: pięciu godzin, siedmiu minut, ośmiu dni
- money: sześciu złotych, ośmiu funtów, trzech groszy
- expressions of quantity requiring the genitive plural:
- dużo chłopców, nie/dużo jajek, mało dziewczynek, ile pokoi, tyle mieszkań, wiele ludzi
- with prepositions:
- od: daleko od szkoły
- do: do domu, do sklepu
- dla: dla gościa, dla przyjaciół
- bez: bez przerwy
- naprzeciw/ko: naprzeciw kiosku
- obok/koło: obok Ewy, koło domu
- blisko: blisko kościoła
- niedaleko: niedaleko parku
- u: podoba mi się u was
- wokół: wokół ogrodu
- z/ze: z przodu, z tyłu, ze szkoły, ze Stanów
Dative
Celownik: Komu? Czemu?
masculine: gościowi/gościom, urzędnikowi/urzędnikom, sklepowi/sklepom
feminine: lekcji/lekcjom, ulicy/ulicom, matce/matkom
neuter: mieszkaniu/mieszkaniom, jajku/jajkom, dziecku/dzieciom
Use of the dative case:
- as the indirect object:
- zrobiłam studentowi herbatę
- pomogłam ojcu
- dałam kwiaty matce
- with impersonal expressions:
- zimno mi, chce mi się pić, mnie się zdaje
Accusative
Biernik: Kogo? Co?
masculine: gościa/gości, urzędnika/urzędników, sklep/sklepy
feminine: lekcję/lekcje, matkę/matki, żonę/żony
neuter: mieszkanie/mieszkania, jajko/jajka, święto/święta
Uses of the accusative case:
- to express the direct object:
- on czyta książkę, spotkałem studentów, widzę dziewczynki
- with prepositions:
- verbs of motion na: idę na spacer, za: wracam za chwilę
- with days of the week w/we: Kasia przyjedzie w niedzielę; egzamin jest we wtorek
- playing a game w: grać w piłkę; bawimy się w chowanego
- indicating time and place przez: przez cały tydzień padał śnieg; przepłynął przez rzekę; idę przez miasto; po: idź po chleb; pójdę po wodę; biegnę po gazetę
- indicating concern, request o: proszę o świeży chleb; pytam o zdrowie; Paweł pyta o drogę, martwię się o niego
Ablative/Instrumental
Narzędnik: Z kim? Z czym?
masculine:
- z gościem/ z gośćmi,
- z urzędnikiem/ z urzędnikami,
- ze studentem/ ze studentami
feminine:
- z lekcją/z lekcjami, z piłką/z piłkami
- z żoną/ z żonami
neuter:
- z mieszkaniem/ z mieszkaniami,
- z jajkiem/ z jajkami,
- z dzieckiem/ z dziećmi
Uses of the instrumental case:
- expressions of time:
- wiosną, latem, jesienią, zimą, wieczorem, nocą, dniem
- to express means by which an action is performed:
- jadę autobusem, on pisze ołówkiem, mówię cichym głosem, idę ulicą
- to express nationality – profession with być/stać się
- on jest/będzie/był doktorem
- jestem/będę/byłam pielęgniarką
- ona zostanie nauczycielką
- jestem/Polakiem/Anglikiem/Francuską
- with prepositions:
- między: między domami
- nad: nad głową
- pod: pod stołem
- przed: przed kolacją
- z/ze: z bratem, z siostrą, kawa ze śmietanką
- za: za miastem
Locative
Miejscownik: O kim? O czym? W czym? Gdzie?
masculine: gościu/gościach, urzędniku/urzędnikach, sklepie/sklepach
feminine: lekcji/lekcjach, ulicy/ulicach, matce/matkach
neuter: jajku/jajkach, mieszkaniu/mieszkaniach, święcie/świętach
Uses of the locative case:
- to indicate time and place with prepositions:
- na: na przystanku, na dworcu, na lekcjach, na koncercie
- po: po obiedzie, po południu
- przy: przy boku, przy domu, przy sklepie
- o: rozmawiali o meczu
- w: w sklepie, w styczniu, w roku 1996
Vocative
Wołacz!
Used when addressing a person
- Janku! Haniu! Mamusiu!
Adjectives
All cases of adjectives as required for use with nouns, including gender.
Simple comparisons of adjectives:
- using sz
- masculine: zdrowy: zdrowszy
- feminine: ciekawa: ciekawsza
- neuter: tanie: tańsze
- using ejsz
- masculine: zimny: zimniejszy
- feminine: mocna: mocniejsza
- neuter: wygodne: wygodniejsze
Superlative degree of adjective by adding naj- to comparative
- zdrowszy: najzdrowszy
- ciekawszy: najciekawszy
- zimniejszy: najzimniejszy
- mocniejszy:najmocniejszy
Interrogative adjective:
- Który? Która? Które?
Possessive adjective:
- Czyj? Czyja? Czyje?
Adverbs
Jak? Kiedy? Gdzie?
place: blisko, daleko, tu, tam
time: dawno, dzisiaj, wczoraj, jutro, rano, nigdy, kiedyś, wieczorem
manner: dobrze, źle, wesoło
number: bardzo, mało, dużo, wiele
Numerals
All cardinal numbers, ordinal numbers 1 – 20.
collective numerals: dwoje, troje
fractions: pół, ćwierć, trzy czwarte
Verbs
Only the infinitive form of a verb is given in the vocabulary list.
Candidates should be able to use the following forms:
- the three persons, singular and plural czytam, czytasz, czyta, czytamy, czytacie, czytają
- three tenses: present, past and future czytam, czytałem/łam, będę czytał/czytała, będę czytać
- three modes:
- indicative (czytam)
- conditional (czytałbym/abym)
- imperative (czytaj! czytajcie!)
- three voices:
- active (Mama myje syna.)
- reflexive (Syn się myje.)
- passive (Syn jest myty.)
- perfective and imperfective
- formation of perfective
- prefix + imperfective = perfective
- na- pisać napisać
- po- znać poznać
- u- myć umyć
- s- pytać spytać
- za- prosić zaprosić
- prze- czytać przeczytać
- wy- pić wypić
- z- jeść zjeść
- o- golić ogolić
- conditional
by using suffixes: -bym, -byś, -byśmy, -byście, -by
- mogłabym to zrobić
- chciałabym wiedzieć
- gdyby była pogoda
- jeśliby on przyszedł
- poszlibyśmy do parku
- poszłybyśmy na zabawę
- przeczytalibyście gazetę
- zrozumieliby co mówię
Pronouns
- Personal: Kto? Co?
- ja, ty, on, ona, my, wy, oni, one, ktoś, coś, nikt
- Possessive: Czyj?
- mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich, swój
- Demonstrative: Który?
- ten, ta, to, tamten, ci, te, tamci, tamte
- Numeral: Ile?
- kilka, dużo, wiele, mało
- Reflexive:
- się, sobie, siebie, z sobą
Prepositions
As used with genitive, accusative, instrumental and locative cases.
Conjunctions
a, albo, ale, by, i, jeżeli, gdy, aby, ani, czyli, ponieważ, kiedy, lub, że, żeby, chociaż, gdyby
Higher Tier
Adjectives
Irregular form of comparison
- dobry-lepszy-najlepszy
- zły-gorszy-najgorszy
Compound comparison of adjectives by adding bardziej/mniej
- bardziej kolorowy
- mniej chory
- najbardziej zmęczona
- najmniej doświadczona
Adverbs
Jak? Kiedy? Gdzie?
gdzieś, nigdzie, skąd, stamtąd,
wkrótce, wtedy,
jakoś, po polsku,
dosyć, stokrotnie
Formation of adverbs from adjectives:
mały - mało, ładny - ładnie, głęboki - głęboko
Degrees of comparison are the same as for adjectives.
Verbs
Participles
- Adjectival
- Present participle - inflective (eg piszący uczeń, śpiewający chór, grający zespół)
- Adverbial
- Present participle - non-inflective (eg idąc śpiewał, szyjąc rozmawiały, pracując milczeli)
- Impersonal form in the past tense (eg czytano, widziano, słyszano)
Pronouns
Declension of pronouns
Genitive (Dopełniacz): Kogo? Czego? (nie ma)
- mnie, ciebie/cię, jego/go/niego, jej/niej, jego/go/niego, nas, was, ich/nich, ich/nich
- Pożyczyłam bluzkę od Ali, bo jej ubrania są najładniejsze.
- Ta sprawa nie dotyczy Ciebie.
- Spodziewaliśmy się Was wczoraj, a nie dzisiaj.
- Dative (Celownik): Komu? Czemu? (się przyglądam)
- mnie/mi, tobie/ci, jemu/mu/niemu, jej/niej, jemu/mu/niemu, nam, wam, im/nim, im/nim
- Mnie się podoba ten obraz, ale im nie.
- Podaj mu tę książkę.
Accusative (Biernik): Kogo? Co?
- mnie, ciebie/cię, jego/go/niego, ją/nią, je/nie, nas, was, ich/nich, je/nie
- Okno jest otwarte, zamknij je.
- Zaproś ich na kolację, będą się cieszyć.
Ablative/Instrumental (Narzędnik): Z kim? Z czym?
- mną, tobą, nim, nią, nim, nami, wami, nimi, nimi
- Jutro pójdę z Tobą do kina.
- Możemy w piątek zagrać z nimi w siatkówkę.
Locative (Miejscownik): O kim? O czym?
- mnie, tobie, nim, niej, nim, nas, was, nich, nich
- Nie mów o nim takich rzeczy!
- Wczoraj mówiono o Was podczas lekcji.
